T� gi�c m?t s?ng ? Vi?t Nam

Thứ tư - 25/10/2023 05:57

T� gi�c m?t s?ng Vi?t Nam (Danh ph�p khoa h?c: Rhinoceros sondaicus annamiticus) l� m?t ph�n lo�i c?a lo�i t� gi�c m?t s?ng (Rhinoceros sondaicus) ph�n b? ? Vi?t Nam s?ng ? Vi?t Nam, L�o, Campuchia, t?i c? Th�i Lan v� Malaysia.

Thu?t ng? Annamiticus b?t ngu?n t? t�n g?i Annamite c?a d�y Tr??ng S?n ? ?�ng D??ng, m?t ph?n khu v?c ph�n b? c?a lo�i n�y, ch�ng c�n bi?t v?i t�n T� gi�c Java Vi?t Nam hay c�n g?i ??n gi?n l� T� gi�c Vi?t Nam v� Vi?t Nam ch? c� lo�i n�y, ng??i Xti�ng g?i ch�ng l� Pai-ro-mhai. Ph�n t�ch di truy?n cho th?y r?ng hai ph�n lo�i c�n t?n t?i ? Vi?t Nam v� Indonesia ?� c� c�ng m?t t? ti�n chung c�ch ?�y kho?ng ch?ng 300.000 ??n 2 tri?u n?m tr??c. Gi?ng t� gi�c m?t s?ng ???c coi l� b? tuy?t ch?ng t?i ??t li?n ch�u � c?ng nh? ?�ng Nam � l?c ??a, cho ??n khi ng??i ta ph�t hi?n ra m?t c� th? t� gi�c b? s?n b?n v�o n?m 1988 t?i khu v?c C�t Ti�n.

D� ???c con ng??i quan t�m b?o t?n nh?ng di?n t�ch c? tr� c?a t� gi�c v?n b? x�m l?n 15% v�o n?m 1990 v� con s? t� gi�c c�n s?ng ?� gi?m xu?ng ch? c�n 5-8 con v�o n?m 1999. Theo ?�nh gi� n?m 2000, c� kho?ng 6.000 ng??i s?ng b�n r�a khu v?c V??n qu?c gia, ? c�c v�ng b�i b?i tri?n s�ng, m�i tr??ng s?ng ?a th�ch c?a t� gi�c, b?t ??u x�m l?n ?? tr?ng l�a, c?ng th�m v?i l?c l??ng ki?m l�m b?o v? �t ?i (d??i 20 ng??i), n�n ng??i ta cho r?ng t� gi�c Vi?t Nam ch? c� th? t?n t?i trong v�ng t? 3-5 n?m n?a. Sau ?� c? quan b?o t?n ??c t�nh ch? c�n 3-8 con t� gi�c v� c� th? kh�ng c� con ??c n�o s?ng s�t. T� gi�c Vi?t Nam sinh s?ng ? V??n Qu?c gia C�t Ti�n t?p trung ch? y?u trong ph?m vi kho?ng 5.000 ha r?ng tr�n ??a b�n x� Gia Vi?n. Trong ?�, c� th? t� gi�c cu?i c�ng ?� t?ng s?ng t?i khu r?ng C�t L?c, khu v?c ph�a b?c c?a V??n Qu?c gia C�t Ti�n.
D� tr??c kia ?� t?ng ph? bi?n tr�n to�n ?�ng Nam �, nh?ng sau Chi?n tranh Vi?t Nam, ph�n lo�i t� gi�c Java Vi?t Nam ???c coi l� ?� tuy?t ch?ng. Nh?ng ph??ng ph�p s? d?ng trong chi?n tranh ?� t�n ph� nghi�m tr?ng h? sinh th�i c?a khu v?c, v� d? nh? s? d?ng bom napan, ch?t ??c da cam l�m r?ng l�, n�m bom kh�ng k�ch hay th? m�n. Chi?n tranh ?� ?em t?i cho n?i ?�y h�ng lo?t nh?ng lo?i v? kh� m� ng??i ta c� th? ti?p c?n v?i gi� r?. Sau chi?n tranh, nh?ng ng??i d�n ngh�o, n?u tr??c kia ch? d�ng h? b?y, nay l?i c� nh?ng v? kh� g�y ch?t ng??i trong tay, gi�p h? tr? th�nh nh?ng k? s?n b?t hi?u qu?. V??n Qu?c gia C�t Ti�n ???c nhi?u ng??i bi?t ??n b?i l� khu b?o t?n ??ng v?t hoang d� v� t?ng c� lo�i t� gi�c m?t s?ng t?n t?i, trong khi ?� lo�i n�y ?� tuy?t ch?ng ? khu v?c ??t li?n ?�ng Nam � nh?ng con t� gi�c cu?i c�ng c?ng ?� g?c ng� tr??c ti?ng s�ng c?a ?�m s?n b?n.
M?t b?t ng? khi m?t con t� gi�c c�i tr??ng th�nh b? b?n ch?t v�o n?m 1988. Tin n�y ph?n b�c gi? ??nh r?ng t� gi�c ?� tuy?t ch?ng t?i Vi?t Nam. N?m sau, t?c n?m 1989, c�c nh� khoa h?c ??n kh?o s�t khu r?ng mi?n Nam Vi?t Nam ?? t�m d?u hi?u v? nh?ng con s?ng s�t c�n l?i ?� ph�t hi?n d?u v?t m?i c?a �t nh?t 15 con t� gi�c sinh s?ng trong khu v?c d?c s�ng ??ng Nai. Do m?c ?? quan tr?ng c?a qu?n th? n�y n�n khu v?c ch�ng s?ng ?� tr? th�nh Khu b?o t?n t� gi�c C�t L?c v�o n?m 1992, sau ?� ?� s�p nh?p v�o V??n qu?c gia C�t Ti�n n?m 1998, tuy nhi�n hai khu v?c n�y l?i b? ng?n c�ch b?i c�c khu ??t n�ng nghi?p v� m?t con ???ng n?i gi?a c�c l�ng ?� chia c?t m�i sinh c?a qu?n th? t� gi�c.
Ng�y 29 th�ng 4 n?m 2010, ng??i ta ph�t hi?n m?t con t� gi�c ?� b? k? s?n tr?m b?n ch?t t?i v??n qu?c gia C�t Ti�n. WWF ?� ?i?u tra v� k?t lu?n con t� gi�c kh�ng ch?t do nguy�n nh�n t? nhi�n, v� n� ?ang ? tu?i tr??ng th�nh t? 15-25 tu?i. T� gi�c th??ng s?ng th? 40 n?m, n� ch?t do v?t th??ng ??n g�y ra, v?t th??ng do vi�n ??n ? ch�n, b? b?n kho?ng h?n 2 th�ng tr??c khi con v?t ch?t, t� gi�c b? ch?t do v?t th??ng t? vi�n ??n. Vi�n ??n ?� g�y ra c�c v?t th??ng r?ng mi?ng, d?n ??n th??ng t?n n?ng, nhi?m tr�ng v� l�m n� t� li?t kh�ng di chuy?n ???c nhi?u th�ng tr??c khi ch?t. Nh?ng k? s?n tr?m d? d�ng l?n theo d?u v?t c?a m?t con t� gi�c b? th??ng v� kh�ng lo?i tr? kh? n?ng n� ?� b? b?n ti?p sau ?�. M?c d� ??ng c? gi?t con t� gi�c n�y ch?a ???c x�c ??nh, nh?ng c� kh? n?ng n� b? gi?t ?? l?y s?ng v� s? d?ng l�m ?�ng d??c v� s?ng t� gi�c ?� b? c?a v� l?y m?t.
?�y ???c xem l� m?t tin bu?n cho ng�nh b?o t?n h?c Vi?t Nam. Qu? WWF mu?n ch�nh ph? Vi?t Nam ?i?u tra kh?n c?p ?? t�m ra th? ph?m. ??n th�ng 10 n?m 2011, Qu? Qu?c t? B?o v? Thi�n nhi�n cho bi?t con t� gi�c ?� l� con t� gi�c cu?i c�ng t?i Vi?t Nam, v� hi?n t?i lo�i t� gi�c Java ?� tuy?t ch?ng t?i Vi?t Nam. Qu? B?o t?n T� gi�c Qu?c t? (International Rhino Foundation- IRF) c?ng ?� kh?ng ??nh tin n�y. Hi?n nay, ch�ng ???c c�ng b? l� ?� tuy?t ch?ng khi c� th? t� gi�c cu?i c�ng ?� b? b?n h? v�o th�ng 4 n?m 2010, l� d?u ch?m h?t cho nh?ng n? l?c b?o t?n c?a qu?c t? v? lo�i t� gi�c n�y. X�c t� gi�c ???c b�o ch� th? gi?i ??a t?i trong c�c b�i vi?t v? n?n bu�n b�n s?ng t� gi�c ???c cho l� xu?t ph�t t? Vi?t Nam. Th?t b?i trong vi?c t�m v� c?u h? con t� gi�c cu?i c�ng ? C�t Ti�n nay ???c l� gi?i l� do thi?u gi?i ph�p t?ng th?, thi?u s? h?p t�c c?a c�c ban ng�nh h?u quan v� ??n nay v?n ch?a t�m ra ai ?� b?n con t� gi�c.

Ngu?n: B�ch khoa to�n th? m? Wikipedia

Tác giả: admin